Άραγε, πόσοι από εμάς είμαστε ευτυχισμένοι με το ύψος μας; Δεν θα θέλαμε κάποιοι να είμαστε λίγο ψηλότεροι ή ίσως και λίγο πιο κοντοί;
Ορισμένα αγόρια ονειρεύονται να κοιτάζουν τα αστέρια του μπάσκετ ευθεία στα μάτια, όπως άλλωστε και μερικές κοπέλες, θα ήθελαν να στέκονται δίπλα στα διασημότερα top-models, χωρίς να τις κοιτούν από χαμηλά. Κάποιοι άλλοι πάλι, είναι τόσο ψηλοί που νιώθουν κυριολεκτικά σαν τη μύγα μέσα στο γάλα, ανάμεσα στους φίλους και τους συγγενείς τους.
Παρόλα αυτά, όταν φτάνουμε σε ηλικία που έχει πια τελειοποιηθεί η δομή του σκελετού μας, συνήθως μοιάζουμε περισσότερο με τους γονείς μας παρά με τα αστέρια των ονείρων μας.
Ποιοι παράγοντες καθορίζουν το ύψος μας;
Υπάρχουν άραγε κάποιοι νόμοι της φύσης που καθορίζουν το πόσο ψηλοί θα γίνουμε; Και αν ναι, τότε είναι δυνατόν να το προβλέψουμε από μικρή ηλικία;
Κάποιοι λένε ότι όταν οι πατούσες μας είναι μεγαλύτερες σε σχέση με τις υπόλοιπες αναλογίες μας, τότε είναι πολύ πιθανό να ξεπεράσουμε το μέγιστο προβλεπόμενο ύψος μας.
Παρόλο που οι επιστήμονες νιώθουν πολύ υπερήφανοι που κατόρθωσαν, πρόσφατα, να αποκωδικοποιήσουν τη δομή του γενετικού κώδικα, ωστόσο δεν έχουν πάρει ακόμη σαφείς απαντήσεις για τους παράγοντες που επηρεάζουν τη σωματική μας ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση, οι μέχρι σήμερα εργαστηριακές μελέτες, έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το ανθρώπινο είδος έχει εξελιχθεί με βάση συγκεκριμένους παράγοντες, που έχουν να κάνουν τόσο με την κληρονομικότητα, όσο και με το περιβάλλον, τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τις αρρώστιες που έχει περάσει στην παιδική του ηλικία, και άλλα.
Κάποιοι λένε ότι όταν οι πατούσες μας είναι μεγαλύτερες σε σχέση με τις υπόλοιπες αναλογίες μας, τότε είναι πολύ πιθανό να ξεπεράσουμε το μέγιστο προβλεπόμενο ύψος μας.
Παρόλο που οι επιστήμονες νιώθουν πολύ υπερήφανοι που κατόρθωσαν, πρόσφατα, να αποκωδικοποιήσουν τη δομή του γενετικού κώδικα, ωστόσο δεν έχουν πάρει ακόμη σαφείς απαντήσεις για τους παράγοντες που επηρεάζουν τη σωματική μας ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση, οι μέχρι σήμερα εργαστηριακές μελέτες, έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το ανθρώπινο είδος έχει εξελιχθεί με βάση συγκεκριμένους παράγοντες, που έχουν να κάνουν τόσο με την κληρονομικότητα, όσο και με το περιβάλλον, τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τις αρρώστιες που έχει περάσει στην παιδική του ηλικία, και άλλα.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους και οι απαντήσεις θα έλθουν μόνες τους
Κατ' αρχήν είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η καμπύλη της αύξησης του ύψους μας ποικίλει ανάλογα με την ηλικία μας.
Από τη στιγμή που θα γεννηθούμε και μέχρι τα δεύτερα γενέθλια, το ύψος μας μπορεί να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς, που αγγίζουν ακόμη και τους 3-5 πόντους το μήνα, ενώ στη συνέχεια οι ρυθμοί αυτοί σταδιακά μειώνονται. Για παράδειγμα, ένα μωρό που γεννιέται με ύψος 50 πόντους, μπορεί να πάρει περίπου 35 πόντους μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Από εκεί και πέρα και μέχρι την εφηβεία, θα παίρνει περίπου 7 έως 7,5 πόντους το χρόνο. Στην εφηβεία όμως, θα σημειώσει μια δεύτερη -και τελευταία- έξαρση, η οποία θα κυμανθεί από 7 έως 12 πόντους το χρόνο, μέχρι να αποκτήσει το ύψος που θα έχει ως ενήλικας.
Κατά την ηλικία των 40-50 ετών, το ύψος θα αρχίσει να ακολουθεί μια ελαφρώς φθίνουσα πορεία, η οποία είναι αναπόφευκτη ακόμη και στους υγιέστερους ανθρώπους.
Από τη στιγμή που θα γεννηθούμε και μέχρι τα δεύτερα γενέθλια, το ύψος μας μπορεί να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς, που αγγίζουν ακόμη και τους 3-5 πόντους το μήνα, ενώ στη συνέχεια οι ρυθμοί αυτοί σταδιακά μειώνονται. Για παράδειγμα, ένα μωρό που γεννιέται με ύψος 50 πόντους, μπορεί να πάρει περίπου 35 πόντους μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Από εκεί και πέρα και μέχρι την εφηβεία, θα παίρνει περίπου 7 έως 7,5 πόντους το χρόνο. Στην εφηβεία όμως, θα σημειώσει μια δεύτερη -και τελευταία- έξαρση, η οποία θα κυμανθεί από 7 έως 12 πόντους το χρόνο, μέχρι να αποκτήσει το ύψος που θα έχει ως ενήλικας.
Κατά την ηλικία των 40-50 ετών, το ύψος θα αρχίσει να ακολουθεί μια ελαφρώς φθίνουσα πορεία, η οποία είναι αναπόφευκτη ακόμη και στους υγιέστερους ανθρώπους.
Ένας σημαντικός παράγοντας για τον καθορισμό του ύψους είναι το πόσο γρήγορα μεγαλώνουν τα μακριά μας κόκαλα ή «μακρά οστά», όπως είναι για παράδειγμα ο μηρός και η γάμπα. Και τούτο συμβαίνει διότι κοντά στις άκρες τους έχουν ένα συστατικό που ονομάζεται συζευκτικός χόνδρος και έχει ορισμένα κενά. Μέχρι την εφηβική μας ηλικία αυτά τα κενά έχουν το περιθώριο να καλυφθούν με νέο οστεϊκό υλικό, δηλαδή να δημιουργηθεί ακόμη μεγαλύτερη μάζα από κόκαλο και να ψηλώσουμε περισσότερο. Όταν όμως η ανάπτυξή μας ολοκληρωθεί (συνήθως κατά την ηλικία των 17 ετών), οι συζευκτικοί χόνδροι μας «κλείνουν» πια και το κόκαλο λογικά δεν μπορεί να μεγαλώσει άλλο.
Κατά την έναρξη της εφηβείας, οι παλάμες και τα πέλματα μεγαλώνουν νωρίτερα από τα «μακρά οστά», γι' αυτό λοιπόν, αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν οι πρώτες ενδείξεις για την έναρξη της δεύτερης ραγδαίας ανάπτυξης είναι η απότομη αύξηση της πατούσας.
Εξάλλου, αξίζει να γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξή μας επηρεάζεται και από κάποια άλλα συστατικά που παράγει ο οργανισμός μας και ονομάζονται ορμόνες. Οι διακυμάνσεις στην ανάπτυξή μας εξαρτώνται από το πόσο μεγάλες ποσότητες από την κάθε ορμόνη παράγει ο οργανισμός. Τέτοιες ορμόνες είναι η αυξητική ορμόνη, η κορτιζόνη, ο θυρεοειδής, τα οιστρογόνα και οι τεστοστερόνες.
Το ορμονικό μας σύστημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με το φύλλο μας, γεγονός που διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην πορεία της συνολικής μας ανάπτυξης.
Το ορμονικό μας σύστημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με το φύλλο μας, γεγονός που διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην πορεία της συνολικής μας ανάπτυξης.
Για παράδειγμα, τα κορίτσια μπαίνουν στην περίοδο της εφηβείας νωρίτερα από τα αγόρια, και μάλιστα κατά μέσο όρο, περίπου δύο χρόνια νωρίτερα. Κατά συνέπεια, η φάση της ανάπτυξης ολοκληρώνεται αρκετά νωρίτερα, γεγονός που σε τελική ανάλυση αφήνει μεγαλύτερα χρονικά περιθώρια στα αγόρια για να αναπτυχθούν. Κατά συνέπεια, τις περισσότερες φορές οι ενήλικες άνδρες είναι περίπου 12 έως 15 πόντους ψηλότεροι από τις συνομήλικες γυναίκες.
Ένας τέταρτος παράγοντας που επηρεάζει τη συνολική μας ανάπτυξη, είναι τα γονίδιά μας, δηλαδή όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς μας. Είναι εντυπωσιακό ότι πολύ συχνά μπορεί να συναντήσουμε αδέλφια από τον ίδιο πατέρα και την ίδια μητέρα, που ενώ ζουν μέσα στο ίδιο οικογενειακό περιβάλλον, ακολουθώντας κοινές διατροφικές συνήθειες, έχουν διαφορετικό ύψος. Αναρωτιέστε άραγε γιατί να συμβαίνει αυτό; Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το διαφορετικό μίγμα των γονιδίων που συγκεντρώθηκε στο κάθε παιδί, διαμόρφωσε έναν εντελώς ξεχωριστό χάρτη προσωπικότητας και οργανικής δομής.
Μπορώ να προβλέψω το ύψος μου;
Σύμφωνα με μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, στην ηλικία των δύο χρόνων έχουμε αποκτήσει το μισό περίπου ύψος από εκείνο που θα έχουμε ως ενήλικες. Γι' αυτό λοιπόν, πολύ απλά, δεν έχουμε παρά να διπλασιάσουμε το ύψος που είχαμε στα δεύτερα γενέθλιά μας, για να υπολογίσουμε πόσο θα ψηλώσουμε συνολικά στη ζωή μας.
Ένας άλλος τρόπος, που σχετίζεται με ιατρικές εξετάσεις, είναι να πραγματοποιήσουμε μια σειρά από συγκεκριμένες ακτινογραφίες, με σκοπό να ανακαλύψουμε την «ηλικία των οστών μας». Στόχος του γιατρού είναι να εξετάσει την πυκνότητα των συζευκτικών χόνδρων, αν δηλαδή είναι ακόμη «ανοικτοί» και τι περιθώρια έχουν για να μακρύνουν.
Μια άλλη συνηθισμένη φόρμουλα για τον υπολογισμό του ύψους, είναι τα απλά μαθηματικά, αρκεί να γνωρίζουμε το ύψος των γονιών μας. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζουμε τα εξής, ανάλογα με το φύλλο:
για τα αγόρια: <ύψος του πατέρα + ύψος της μητέρας + 13 πόντους> δια δύο
για τα κορίτσια: <ύψος του πατέρα + ύψος της μητέρας - 13 πόντους> δια δύο
για τα αγόρια: <ύψος του πατέρα + ύψος της μητέρας + 13 πόντους> δια δύο
για τα κορίτσια: <ύψος του πατέρα + ύψος της μητέρας - 13 πόντους> δια δύο
Πρόκειται για μια αρκετά ασφαλή πρόβλεψη και τα ποσοστά απόκλισης, τις περισσότερες φορές, είναι περίπου από έξι έως οκτώ πόντους.
Όλες βέβαια αυτές οι μέθοδοι προσφέρουν υποθετικά μόνον αποτελέσματα.
Επιπροσθέτως, όλες οι φόρμουλες και οι πίνακες ανάπτυξης βασίζονται σε ομαδοποιημένες μελέτες και δεν αποτυπώνουν το χάρτη ενός και μόνον συγκεκριμένου παιδιού.
Επιπροσθέτως, όλες οι φόρμουλες και οι πίνακες ανάπτυξης βασίζονται σε ομαδοποιημένες μελέτες και δεν αποτυπώνουν το χάρτη ενός και μόνον συγκεκριμένου παιδιού.
Διατροφή και ύψος
Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή, σε συνδυασμό με την απουσία κάποιας σοβαρής ασθένειας, αναμφισβήτητα θα οδηγήσει στα ανώτατα προβλεπόμενα όρια ισορροπημένης ανάπτυξης.
Οι συνθήκες που επηρεάζουν το ύψος
Τα περισσότερα κοντά παιδιά, που δεν έχουν υποφέρει από βαριές ασθένειες, συνήθως έχουν κοντούς γονείς. Ίσως πάλι, να ανήκουν στην κατηγορία των εκείνων των παιδιών που είχαν αργή ανάπτυξη κατά την πολύ νεαρή ηλικία τους, γεγονός που είναι πολύ πιθανόν να ανατραπεί στη συνέχεια, με αποτέλεσμα στην εφηβεία να κερδίσουν τελικά τους «χαμένους» πόντους.
Αρκετές όμως φορές, τα πρόωρα ή μικροκαμωμένα βρέφη, ενδέχεται να μην προλάβουν να φτάσουν στο προβλεπόμενο τελικό ύψος μέχρι την εφηβεία, κι ας χαίρουν άκρας υγείας.
Παρόλα αυτά, κάθε σοβαρή ασθένεια μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη, όπως είναι για παράδειγμα, η νεφρική ανεπάρκεια ή οι εντερικές ανωμαλίες, οι οποίες γίνονται αιτία για να μην απορροφά ο οργανισμός τις πολύτιμες βιταμίνες των τροφών.
Τα περισσότερα κοντά παιδιά, που δεν έχουν υποφέρει από βαριές ασθένειες, συνήθως έχουν κοντούς γονείς. Ίσως πάλι, να ανήκουν στην κατηγορία των εκείνων των παιδιών που είχαν αργή ανάπτυξη κατά την πολύ νεαρή ηλικία τους, γεγονός που είναι πολύ πιθανόν να ανατραπεί στη συνέχεια, με αποτέλεσμα στην εφηβεία να κερδίσουν τελικά τους «χαμένους» πόντους.
Αρκετές όμως φορές, τα πρόωρα ή μικροκαμωμένα βρέφη, ενδέχεται να μην προλάβουν να φτάσουν στο προβλεπόμενο τελικό ύψος μέχρι την εφηβεία, κι ας χαίρουν άκρας υγείας.
Παρόλα αυτά, κάθε σοβαρή ασθένεια μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη, όπως είναι για παράδειγμα, η νεφρική ανεπάρκεια ή οι εντερικές ανωμαλίες, οι οποίες γίνονται αιτία για να μην απορροφά ο οργανισμός τις πολύτιμες βιταμίνες των τροφών.
Ο διαβήτης που ξεκινά κατά την παιδική ηλικία (συνήθως ο τύπος 1), συνήθως αποτελεί έναν ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξή μας. Όμως, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, συμβάλει στη μείωση των δυσάρεστων συνεπειών.
Ένας άλλος παράγοντας τέλος, είναι η κακή διατροφή. Για παράδειγμα, βρέφη ή παιδιά που δεν λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες μιας ισορροπημένης δίαιτας, έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν πιο κοντά από ότι αρχικά είχε προβλεφθεί.
Ένας άλλος παράγοντας τέλος, είναι η κακή διατροφή. Για παράδειγμα, βρέφη ή παιδιά που δεν λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες μιας ισορροπημένης δίαιτας, έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν πιο κοντά από ότι αρχικά είχε προβλεφθεί.
